Янъы дюнья 16 майыс 2014 с.
Сыдыкъа Шахин
БИТАМ КЪЫРЫМГЪА КЪАЙТМАКЪ ХАЯЛЫНЕН ЯШАДЫ
Мен Къырымдан 20 яшында чыкъкъан Афизе къызы Шефикъа, 1944
сенеси 18 яшында чыкъкъан Ферит Чонъгъар, 1944 сенеси 38 яшында чыкъкъан
Фахреттин Къараильяслынынъ торуны олам.
Афизе 16 яшында акъайгъа берилип, 17 яшында биринджи
баласыны къуджагъына алгъан. Амма балачыгъы 6 айлыкъ олгъанда кечине, 40
куньден сонъ акъайы да вефат эте. Бойлеликнен, он еди яшында тул къала.
19 яшында Афизе Тюркиеде окъуп, Къырымга къайтып, мында
имамлыкъ ве мектепте оджалыкъ япкъан Умерогълу Эбубекирге акъайгъа чыкъа. 1920
сенелерде Къырымда энъ дешетли ачлыкъ вакъытлары… Акъайы имамлыкътан ве
оджалыкътан алгъан акъча къорантагъа ете. Амма халкънынъ буюк къысмы ачлыкътан
чекише. Афизе сонъунда бала ве торунларына халкънынъ о замандаки вазиетини
бойле тариф эткен: "Ойле бир вакъыт эди ки, ёлда бир ат олюп тюшсе,
адамлар бирден этрафыны сарып, 5 дакъкъадан сонъ атнынъ кемиги биле къалмай
эди. Адамлар ач эди…". Иште, бу къыйынлыкълар ичинде экинджи баласы
Шевкъиени тапа.
Бир кунь, акъшам вакъты кимдир къапыларыны чалгъан. О гедже
олып кечкенни Афизе шай анълата: "Бекир къапыны ачты. Анда бир апай тура
эди. Бетинден агълагъаны корюне. Бекирден ярдым сорады: "Оджам, акъайым
эки кунь эвельси кечинди, дефн этип оламадыкъ. Бизге ярдым этинъиз. Аз эвельси
озюмни акъайымнынъ янында таптым, элимде де пычакъ... Акъылым башыма кельгенде
озюмден къоркътым, нефрет эттим. Оджам, даа не къадар даянмагъа чарем бар,
бильмейм, балаларым ач…" - деди. Бекир барып, о акъайны бакъты… Къайткъан
сонъ манъа: "Афизе, мен энди даянып оламайым. Тюркие деген янъы къурулгъан
бир девлет бар экен. Мен анда бараджам. Анда иш ве эв тапсам, сонъра сен де
Шевкъиенен келирсинъ" – деди».
Даа бир яшында олмагъан балачыкънен Къырымда ялынъыз
къалмагъа къоркъкъан Афизе, акъайынен Тюркиеге бармагъа истей. Амма вакъытлары
аз эди. О гедже Къырымдан Тюркиеге учь геми кетеджек экен. Кетмезден эвель
анасынен сагълыкълашмагъа истеген Афизеге акъайы кечке къалмайыкъ деп разылыкъ
бермей,. Янларына гемиде отурмакъ ичюн ястыкъ ве аш пиширмек ичюн къазан алып,
скелеге ашыкъалар. Афизенинъ анасы къызынынъ Тюркиеге кетеяткъаныны эшиткенинен
, эвден чапып чыкъа ве гемиге етишмеге тырыша. Амма о кельгенде геми чокътан
Къырымдан чыкъкъан эди. Афизе Къырымгъа сонъки кере айланып бакъкъанда,
къалабалыкъ ичинде анасыны коре ве онъа сонъки дефа элини саллай…
О гедже Къырымдан чыкъкъан учь гемиден тек бир данеси
Тюркиеге кельди. Къалгъанлары руслар тарафындан батырылгъан. Афизе, Бекир ве
Шевкъие частлы экенлер. Самсунгъа келип чыкъалар. Анда янъы бир аят къуралар,
янъы баштан…
1926 сенеси Афифе Шефикъа адлы экинджи къызыны тапты. Иште,
шу Шефикъа меним битам ола. Битамнынъ айткъанына коре анасы Афизенинъ Къырымгъа
асретлиги ич сёнмеген, йыл сайын эп арткъан, юрегини сызлаткъан, геджелери
юкълатмагъан. Арадан пек чокъ йыл кечкен сонъ 1954 сенеси Афизе анасындан хабер
ала. Анасындан кельген мектюпте къырымтатарлар 1944 сенеси майыс 18-де сюргюн
этильгенлери ве аля даа Къырымгъа къайталмагъанлары язылгъан. Афизе къартанамнынъ
Ватангъа асрети Шефикъа битама вариет къала. Шефикъа битам ич корьмеген
Къырымгъа къайтмакъ хаялынен яшап, 94 йыл омюр корьди, амма Къырымгъа ойле де
барып оламады. Шефикъа битамнынъ къызы, къызынынъ къызы мен де Тюркиеде
догъдыкъ. Амма анам ве бабам, агъам, къардашым — къырымтатарлармыз. Аталарымыз
бу ерлерге меджбур олып кельдилер. Ватан топракъларыны, Къырымны, аналарыны
быракъып кельмеге меджбур олгъанлар. Яшамакъ ичюн, балаларны яшатмакъ ичюн… Мен
бу нечюн мында олгъанымны унутмайым. Ич бир вакъыт унутмайджам.
Сыдыкъа Шахин
Бу исе Сидика Шахиннинъ икяесине фотолар. Биринджи фотода (
1926 сенелеринден сонъ Туркиеде чыкъарылгъан) -Bitam
Süyrüktaşlı(Belakamenka) Afize hanım, teyzem Şevqiye, qucaqta anam Şefiqa -
Türkiyeğe kelgenleri bir eki sene olğan. Экинджиси исе - Bitamnıñ(anamnıñ
anası) anası Şahsine, ağaları Kurt Molla, Veliullah, kardaşları Beytullah ve
Azime(Süyrüktaş Qırım) - 1920'
Комментариев нет:
Отправить комментарий