Бариева Зарема БИТАМДАН КЪАЛГЪАН МИРАС

Бариева Зарема (I-III басамакълы 4-джи Белогорск умумтасиль мектебининъ 6сыныф  талебеси)

БИТАМДАН  КЪАЛГЪАН  МИРАС

Эр бир къорантанынъ озь аньанелери, тутумы, аиле дегерликлери, къыйметли  ве  мукъаддес  шейлери  бар. Бу баба-къартбабаларындан къалгъан мукъаддес Къуран, джезве, дегирмен, къушакъ, марама, эльбезлер я да башкъа  бир эшья ола билир.

        Мен, Бариева Зарема, 1998 сенеси  къадимий Къарасувбазар  шеэринде дюньягъа кельдим. Къорантамыз  дёрт  адамдан  ибарет - анам, бабам, агъам  ве мен. Шимди Къарасувбазар  шеэрининъ 4-джи миллий мектебинде  6 сыныфта окъуйым. Озь тувгъан тилимни, халкъымызнынъ урф-адетлерини, эдебиятыны, медениетини буюк авесликнен огренем.Мектепте озь достларымнен гузель тилимизде къонушмагъа пек севем. Ана-бабам балалыкътан  бу  аджайип ана тилимизге буюк севги ашладылар,  ана тилимде  сербест къонушмагъа огреттилер. Бита-къартбабаларым  ву умумен ,эдждатларымыз акъкъында геджелернен битам ве севимли аначыгъым чокъ меракълы вакъиалар икяе этелер. Мен бу меракълы икяелерни саатлернен динълемеге азырым.

    Къырымтатар тили ве эдебияты оджамыз-Абдувелиева Асие  Зевриевна «Аиле дегерликлери» ярышы  акъкъында айткъандан, мен озюме мутлакъ иштирак этмеге сёз бердим.

        Бизим къорантамызда  эвель заманлардан къалгъан пек дюльбер марама бар. Бу марама дегерлик оларакъ несильден-несильге  къыз тарафтан кече. Анама бу  гузель мараманы Фатиме битам багъышлагъан экен. Мен шу мараманынъ тарихыны Фатиме битамдан сорап бильдим.

           Марама Фатиме битама озь анасындан  хатире оларакъ къалгъан. Битамнынъ анасы, Абильтарова (Мефаева) Себиля бита, 1905 сенеси къадимий  Къарасувбазарнынъ мешур халкъ къараманы олгъан Алим Азамат огълунынъ адынен белли, айтувлы койлеринден бири сайылгъан - Копюрли койде догъгъан. Фатиме битам айткъанына коре, бу марама Себиля битама анасындан, Мевиде битадан къалгъан. Бойлеликнен, бу марама энъ аздан 113 йыллыкъ мирастыр.

Cебиля бита озь балалары, келинлери  ве торунларынен

        Йыллар кече, дюльбер,ишкир ве  алтын элли Себиля битам ве ишкир,гузель табиатлы  йигит, Абильтар къартбабам 1930 сенеси къоранта къуралар, балалары ола. 1944 сенеси 18 майыста  бутюн халкъымызнен берабер сюргюнликке огърайлар. Берильген 15 дакъкъа ичинде Себиля битам балаларынен азырланып чыкъа. Алып етиштиралгъан шейлер ичинде шу марама да ола. Озьбекистаннынъ Шахрисабз шеэрине келип тюшелер. Сюргюнликтен 2 айдан сонъ, 1944 сенеси июль айында Фатиме битам догъа. Абильтар къартбабам, битам 6 балаларынен бирликте чокъ хорлукъларгъа даяналар. Себиля битам балалар ач къалмасын деп,олгъан алтын къыйметликлерини ун ве ягъгъа денъише,балаларыны ач къалдырмай, амма анасындан къалгъан мараманы сакълап тута.

       Чокъ йыллар кечкен  сонъ, 1963 сенеси ,21 яшында Фатиме битам Сидали къартбабамнен къоранта къуралар. Себиля битам исе шу къуванчлы куню  йыллар девамында сандыгъында  сакълап туткъан марамасыны озь къызына, Фатиме битама, той куню  багъышлай. Бу къорантанынъ къыйметли дегерликлери олгъаныны бильген Фатиме битам да шу мараманы козь бебеги киби сакълай.

     

Фатиме битам ве Сидали къартбабам, 1963 с.

         Ниает,  чокъ бекленильген Ватанымызгъа  авдет  девири де  башлана. Сидали  къартбабамнен  Фатиме битам балаларынен  бирликте ана-бабаларынынъ  догъгъан  ерлери - къадимий   Къарасувбазар шеэрине   къайталар.

 Бойле этип, Мевиде  битамнынъ марамасына кене Къырымгъа къайтып кельмеге къысмет этти.

Фатиме битам  да бу мараманы аньане боюнджа меним анама, Бариева Венерагъа багъышлады.

         Бойле аиле дегерликлерини  мукъайтлыкънен  сакъламакъ  керекмиз.  Анама несиль-несильден  берильген мараманы исе, мен  севимли Исмет агъамнен  бирликте бизим келеджек несильге еткизмеге борджлумыз. Шимди  бу  мараманы  анам мектебимизде олгъан къырымтатар тили ве эдебияты одасындаки «кучюк музейге» вакъытынджа берди. Талебелер биталарымызнынъ усталыкъларынен таныш олмакъ кереклер. Эльбетте, мен де бу нагъыш ишининъ инджеликлерини, сырларыны огренмеге истейим.Къысмет этсе,бунъа ошагъан нагъышлы эшьялар кене де бизим одаларымызны яраштырырлар. Эвли-баркълы олгъан сонъ, эвимнинъ бир одасыны эскидже донатмагъа арзум бар.Иншалла, бу арзумны ерине кетирмеге тырышарым.

Balalar içün yazlıq halqara oquv-terbiyelev yurtı.

Balalar içün yazlıq halqara oquv-terbiyelev yurtı. (BIYHOTY)

 “Közaydın” resurs-informatsion merkezi (RİM) 2000 senesinden başlap faaliyet kostermektedir. Teşkil etilgeninden berli “Tasilde multimedia tehnologiyaları kirsetüv vastasınen qırıtatar medeniy mitasını saqlap qaluv” leyhası çerçivesinde faal çalışa ve bu yönelişte aşağıda añılğan işleri ile bellidir:

-          mektep ocaları içün seminarlar keçirüv;

-          qırımtatar tilinde balalar içün CD-diskler, ogretici programmalar ve başqa internet menbalarınıñ işlep çıqarıluvı;

-          mektep balaları içün yarışlar ve başqa merasimlerniñ otkerilüvidir

 “Aile degerlikleri” Qırım mektepleriniñ talebeleri arasında vertual muzey çerçivesinde otkerilgen ilmiy-araştıruv yarışı da işte şu leyhanıñ bir dalı olaraq üç yıl devamında keçirilip kelmektedir.

Öz ecdatlarınıñ 7 nesilini bilgen ve el-elden keçip kelgen aileviy adetlerni saqlamağaı devam etken bazı Avropa ülkeleriniñ insanları, eşyalarğa nisbeten munasebeti bam-başqadır. Auktsionda satılğan ya da şahsiy kollektsiyalarda saqlanğan eşyalarnıñ tek tarihı degil de, vesiqası bile mevcuttır. Şahsiy kollektsiyalarda yer alğan eksponatlarnen yalıñız belli bir aile yahut sahibi ğururlanmay da, butün ülke ğururlanmaqtadır.

 Aile degerliklerini ve eşyalarğa kösterilgen böyle bir munasebet – öz ülkesiniñ tarihı ve medeniyetine nisbeten  kösterilgen vatanperverlik duyğusınıñ timsalidir.

 Aslında, biz etrafımızdaki eşyalar aqqında bilgimiz bar ekenmi, aceba? Meger, aşhanemizdeki baqır cezve ya da divarğa asuvlı turğan Qur’anqap, yalıñız qorantamıznen bağlı tarihiy vaqialarnıñ şaatı degil de, belki de halqıñ ve ülkeñniñ tarihı ile bağlıdır. 

 Marama ve fes, kilim ve savut-sabalarnıñ tarihını yazip, Vertual muzey (VM) yaparaq, İnternette bularnen er kesniñ tanış olması içün imkân yaratmaq mumkün. “Aile degerlikleri” yarışınıñ qorantañız içün qıymetli bir degerlik olğan er angi bir eşya aqqında (fotoresim, mektüp, ev eşyası, urba ve saire) aytıp bermek mumkün olacağını közde tuta. Qartana-qartbabanıñ sevimli türküsi, qorantanıñ tarihı bile nesilden-nesilge keçken degerlik olabile.  

Yarışnıñ maqsat ve vazifeleri:

 “Aile degerlikleri” Bütünqırım tetqiqat yarışı 2007 senesi “Tasilge multimedia tehnologiyaları kirsetüv vastasınen Qırırmtatar medeniy mirasını saqlap qaluv” proyekti çerçivesinde meydanğa ketirirlgen edi.

 Yarışnıñ maqsat ve vazifeleri:

-          ösmürlerge urf-adetlerimizge nisbeten ürmet ve vatanperverlik duyğuları aşlav;

-          balalarnıñ Qırım tarihi ve medeniyetinen meraqlanmaları için stimul berüv;

-          İnternetteki Vertual muzey vastasınen tecribe aliş-verişi yapuv;

-          bala ve ösmürlerde dizaynerlik sanatınıñ ilerilemesine qoltutuvdan ibarettir;

-          Qırımnıñ tışında yaşağan vatandaşlarımızğa internet vastasınen “Vertual muzey” ile tanışabilme imkânı yaratmaq.