«Битамдан къалгъан мирас»
Татаров Ибрагим (Багъчасарай шеэри
5 – умумтасиль мектебининъ 5 – А сыныф талебеси)
Мерабанъыз! Меним адым
Ибрагим, сойадым Татаров. Мен Багъчасарай шеэринде догъдым, шимди 11 яшындам,
Багъчасарай шеэрининъ 5 - умумтасиль
мектебинде 5 сыныфта окъуйым.
Къырымтатар халкъы озь тарихындан,
медениетинден, дюльбер адетлеринден зенгиндир ве бу адетлер, аньанелер
несильден - несильге кече. Аньанелерден
бири – къартана, къартбабаларымыздан сакъланып къалгъан, Къырымда усталар
ясагъан эшьяларны дикъкъат ве мукъайтлыкънен сакъламакътыр. Бунъа дерлер – аиле
дегерлиги.
Эр бир къорантанынъ озь дегерлиги бардыр. О,
къорантанынъ тарихынен багълы ве яш несиллерге эдждатлары акъкъында малюмат
бере. Бизим къорантамызда бойле дегерлик -
къаве дегирмени, Къуран-ы Керим, марама. Мен къаве дегирмени акъкъында
икяе этмеге истейим.
Къаве – къырымтатарларнынъ
мусафирченлик аньанеси ве къаве ичюв
адети яшайышымызнынъ эр бир вакъытынен багълы: саба къавеси, козьайдын къавеси,
байрам къавеси.
Бизим аилемизде эски вакъытлардан къалгъан
къаве дегирмени бар. Сакъланып къалгъан дегирмен, меним Зибиде битамнынъ анасындан,
Айше битамдан къалды. Айше битам Коклуз коюнде 1917 сенеси догъды, анасынынъ
ады Рефикъа.
 |
| 1931 с. Ресимде Рефикъа къартана ве Мурад къартбаба |
Коклуз
коюнинъ шимдики корюниши
Тарих:
Коклуз кою Багъчасарай
районынынъ Къырым дагълары этегинде ве Бельбек озенининъ сувларына къона.
Коклуз коюнинъ тарихы чокъ белли дегиль, тек белли ки, Сандыкъ - Къая ашасында ерлешкен.
Коклуз коюнинъ
чересинде Суаткъан озени ерли сакинлернинъ къуюларыны ве чешмелерини толдура.
1944 сенеси сюргюн
этиледжекте, шейлерни аджеле топлагаъанда, битам дегирменни ала, бельким
богъдай чекип ун япарыкъ, деп. Бойле этип дегирмен Озьбекистангъа бара.
Айше битам Озьбекистаннынъ Кувасай шеэрине тюшелер
ве анда Умер къартбабамнен эвленелер.
 |
1959 с. Ресимде солдан Айше битам, Умер къартбабам (1905 Коклуз – 1959 Кувасай) ве Шерфе битам (Уркуста) (1950 с.)
|
Эвель Къырымда чешит тюрлю эснаф
устаханелери олгъан. Багъчасарай, Къарасувбазар, Кезлев шеэрлеринде эснаф
зенаатлары пек кениш эди. Къырымда: фурунджылар, ашчылар, токъумаджылар,
сепиджилер (тери сеплемек), ташчылар, дюльгерлер, къалайджылар, чёльмекчилер,
нагъышчылар ве дигер зенаатлар бар эди. Оларнынъ сайысы 50 – ден зияде эди.
Шеэрлерде эснафчылыкъ меркезлери шекилленди. Эснаф тешкилятлары мейдангъа
кетириле ве о тешкилятларда «уста – башы» - усталарнынъ башы, «йигит – башы» -
онынъ ярдымджысы ве «чауш» - чешит техникий авалелерни эда эткен инсанлар
чалыша эди. Эр бир устанынъ «уста
тамгъасы» бар эди. Озюнинъ ясагъан эшьяларына уста шахсий тамгъасынен
бельгилеген.
Бизим дегирменни Къырымда уста ясагъан,
чюнки дегирменни устюнде арабча язылгъан устанынъ тамгъасы бар. О арап арифлеринен язылгъан. Биз дегирменни
Туркиеден кельген Мехмед оджагъа косьтердик ве о бизге тамгъаны терджиме этти.
Тамгъа бираз силинген себебинден яхшы окъулмай, Мехмед оджа «Ибраим» деп,
язылгъанына ошай. Бельким устанынъ ады Ибраимдир?
 |
| Ресимде: Мехмед оджа арап арифлеринен язылгъан устанынъ тамгъасыны терджиме эте |
Айше битам 1986 сенеси
вефат эте. Дегирменни Зибиде битамнынъ къардашы Сайде тизем алды. О, Русиеде
Лиски адлы шеэринде яшай. 2010 сенесинде биз къорантамызнен Сайде тиземе
мусафирликке бардыкъ ве о вакъыт Сайде тизе айтты: «Бу дегирмен Къырымдан чыкъты
ве Къырымгъа къайтсын. Биталардан къалгъан дегирменни сизге берем, бу эшья биталар
акъкъында хатыра олур».
Айше битам дегирменнен къаве чекип чокъ
мусафирлерге лезетли къаве пиширди. Дегирменнинъ биринджи тамирини
Озьбекистанда Аким эмджемиз япкъан. О, меним Умер къартбабамнен эки догъмуш
къардашы ола. Тамир ишини япкъан сонъ, дегирменнинъ тюбюнде Къырым харитасыны сызгъан ве харитада буюк шеэрлерни
бельгилеген.
Дегирмен шимдиде чалыша, анам къавени къавура,
бабам исе дегирменде чеке ве лезетли, къокъулы къаве пиширемиз.
Къаве дегирмени эвимизде къулланылгъан адий бир эшья олса да, о
бизлер ичюн пек къыйметли ве муимдир.
Буюрынъыз къавеге!
Комментариев нет:
Отправить комментарий