Смаилов
Селим (Нижнегорский
къасабасы, 2-санлы мектеп,7-Б сыныф талебеси)
ЭМИНЕ КЪАРТАНАМНЫНЪ КИСЕСИ
«Бир
терекнинъ тамыры,
Бир текненинъ хамыры.»
( Аталар сёзлери)
Куньлернинъ биринде ана тили дерсинде
оджамыз биз, талебелерге, бойле суальнен мураджаат этти: «Балалар,
тамырлынъызны билесизми? Эджадларынъыз Къырымнынъ къайсы ерлеринден? Балалар
сусып къалды. Тек Сервер адлы аркъадашымыз оджамызнынъ суалине толу джвап беди:
- Баба тарафтан къартбабаб -
Багъчарайлы, къартанам исе Сарабузлы.
- Ана тарафтан къартбабам ве
къартанам - Багъасарайлы.
Машалла, Сервер, -деп
алгъышлады оны оджамыз ве кене бизлерге мураджаат этерек, лафыны девам этти. –
Озюни урьмет эткен эр бир инсан озь тамырларыны мытлакъ бильмек керек.
Баба-деделеримиз бефтан ерде айтмагъанлар: «Терек не къадар юксек оссе де,
тамыры ердедир.» Онынъ ичюн тамырларымызны бильмелимиз. Тамыр дегенде, биз
кечмиште яшагъан сой-сопларымызны, тувгъанларымызны назарда тутамыз. Дерслер
биткен сонъ, эвге къайтып кельдим де, анамдан тамырларымыз акъкъында сораштырып
башладым, оджамыз бу мевзуда вазифе бергенини айттым. Анам
пек табиатлы, акъыллы инсан. О эр
шейни деръаль анълады да, оданынъ бир кошесинде тургъан сандыкъны ачып, эски
фотоальбомны чыкъарып, мени меракъландыргъан шейлерни анълатып башлады. Альбом
ичиндеки сараргъан, базыларынынъ кошелери йыртылгъан фоторесимлерни огюме
къойып, икяесини башлады. Невбеттеки
фотосуретни чыкъарып, Эмине къартанасы акъкъында тарифлеп башлады. Сонъ
ернинден турды да, сандыкътан кичкене бир шей кетирип, манъа узатты. Элимде
тургъан, алтын йиплернен нагъышлангъан эшьяны козюмден кечирдим ве бу не
олгъаныны сорадым.
Анам манъа кисенинъ не
олгъаныны, оны ким япкъаныны, не ичюн кереклигини -
эписини айтып берди. Мен кисени сакътлыкънен элиме алып, козьден кечирип
чыкътым. Пек назик, бархаттан япылгъан кисе, алтын йиплернен нагъышлангъан.
Бойле гузелликни япмакъ ичюн, акъшам
устьлери, фенер ярыкълыгъы астында, бу
къызчыкъ баягъы вакъытыны сарфлагъан олса
керек. Чокъ вакъыт сандыкъта сакълангъаны ичюн,
тюсюни биле джоймагъан, санки
земаневий эшьялардан бири олып козюме корюнди.
- Бу дюльбер кисени ким ойле дюльбер нагъышлап япты? –деп сорадым мен.
Бир эски фоторесим косьтерген эдим
санъа, акъылынъда бармы? Мына шу кисени
узакъ кечмиште къартанамнынъ къартанасы нагъышлагъан, - деди анам. Мен шу арада
альбомдан эски ресимни тапыштырып, анама косьтерип, бу инсан акъакъында чокъча
бильмек истегенимни анама бильдирдим.
Бу кисени бойле усталыкънен беджерген къартанамызнынъ ады -
Эмине.
О,
Къырымда, Кезлевден пек узакъ олмагъан
Бешплав коюнде Мамут аджы адлы
адамнынъ къорантасында дюньягъа келе. Бабасы пек зенгин, амма намуслы,
тирнекли, эмексевер инсан олгъан. Озюнинъ 60 гектар топрагъында о,
захире, мысырбогъдай, себзе етиштире, койлюлерни де ишнен темин эткен. Ондан
гъайры, къорантанынъ атлары, сыгъырлары, эчки-къойлары да аз дегиль эди.
Аиледеки къадынлар нагъышнен огърашкъанлар. Олар нагъышлагъан марамалар,
киселер, феслер Кезлев базарларында
шан-шурет къазангъан эшьялар эди. Амма языкъ ки, - девам этти лафыны анам,-
Эминенинъ омюри къыскъа олды. Йигирми беш яшында агъыр хасталыкъкъа огърай ве
вефат эте. Онынъ акъайы, Абляким адлы эништемиз совет укюметининъ бутюн
зулумлыкъларыны башындан кечирген инсан эди. Эки аты олгъаны ичюн, оны «кулак»
адыны такъыштырып, Уралгъа сюргюн этелер.
Эвинден чыкъарылгъанда, о бу кисени къойнуна сакъламагъа етиштире,
чюнки бу кисе Эминесини
хатырлаткъан екяне бир тюс эди. О, Эминени пек севе экен. Къартанамнынъ къартанасына бу кисени дженк
арфесинде Уралдан къайткъан бир семетдешимиз мектюп иле кетирип бере. Кисенинъ янында бойле сатырлар бар эди:
«…Эвлятларым, асретликни
Гедже-куньдюз чекерим,
Козьлеримден къанлы яшлар
Ягъмур киби тёкерим…
Эджель келип, алса
джаным,
Мен асретнен кетерим..»
Мына, бойле этип Эмине къартанам нагъышлагъан кисе кене Къырымгъа
къайтып чыкъа. Амма озюнден не хабер, не тебер эшитиле. Кисе эвлеринде
мусафирлер одасында ер тапа, ичинде эльнен язылгъан назар дуасы сакълана.
Миллетимизнинъ башына бинълернен беля кетирген дженк башлана. Кисени сандыкъ
ичине сакълайлар. Сонъ андан чыкъарып, къуран къапына ерлештирелер. 1944
сенесининъ апрелине къадар къоранта хорлукъ, ачлыкъ чекип, оккупацияда яшай.
Ниает, совет ордусы Къырымны азад эте.Амма бу къуванч чокъкъа сюрмей. Майыс
18-де танъда къапу къакъылды, совет субайынен эки аскер кирип, сюргюнлик акъкъында
илян эттилер. Къоранта башы Алим къартбабам озюни джоймайып, шу арада
аскерлерге ракъы теклиф эте. Олар 15 дакъкъа вакъыт берип, озьлери масса башына
отурып ракъы ичелер. Бу арада Алим къартбабам эвдекилернен ёлгъа азырланмагъа
етиштире. Биринджи невбетте къуранны алалар, сыджакъ урба, бир эки ёргъан, ун,
курьпе. Къуран къапы ичинде исе кисе де
бар эди.
Озьбекистанда оларнынъ къоранталары
Къашкъадарья виляети, Китаб районынынъ Сарасиё къышлагъына тюшелер.Вакъыт-
сааты кельгенде Айше къартанам кисени анамнынъ анасына, яни меним Санаре
къартанама бере. О исе озь невбетинде кисени меним анамгъа, Зерагъа багъышлай.
Шимди биз ичюн пек къыйметли бу дигерлик эвимизде сакълана. Кене чокъ йыллар
эвелькиси киби диварда асылы. Ичинде исе – назар дуасы….Мен козь огюме Эмине
къартанамны кетирмек истесем, козь огюмде къартанам ве анамнынъ мераметли,
ачыкъгонъюль, кулерюзьлю сымалары джанлана. Менимдже, бойле дюльбер эшьяларны
тек бойле ишкир, сабырлы, миллетини севген къырымтатар къадын-къызлар япа биле.
Вакъыты кельгенде, кисе меним къыз къардашыма, Селимеге бериледжек. Селиме
кисени, Алла къысмет этсе, озь невбетинде озюнинъ эвлядына багъышлар. Мен
эминим, несиллер арасындаки багъ ич бир вакъыт узюльмез, чюнки бу кисе адий бир
эшья дегиль, бу кисе эджатларымызнынъ тюсюдир! Миллетимизнинъ бир дирем олса
да, медениет левхасыдыр! Бизим тамырларымызнынъ нишаныдыр! Бизим кечмишимиздир!
Кешмишини бильген халкънынъ
келеджеги парлакътыр!
 |
| XX асырнынъ башында
нагъышлангъан «Кисе». |
Комментариев нет:
Отправить комментарий