Карахалилова Алиме Анифе кхартананынъ Къураны

Карахалилова  Алиме (Богатое умумтасиль мектеби 10-джы сыныф талебеси)

Анифе кхартананынъ Къураны

     Меним битам, Налбант Айше абла, догъма Судакъ районы, Хапысхор (Морское) коюнден. О, эр даим бем-беяз марамасынен орьтюли, намаз къылгъан, элинде осюмлик урлугъындан япылгъан тесписинен акъылымда къалды. Озюмни бильгенимден берли, Айше битам эскирген, джылты агъарып къалгъан, саифелери сарарып, дагъылып башлагъан мукъаддес Къуранны окъуй эди.

     Битамны бойле арекетте олгъаныны корип, алышкъаным ичюнми, кичкене олгъаным ичюнми, бунъа эмиет бермей эдим. Лякин бираз буюген сонъ, бу мукъкъаддес китап мени пек меракъландырып, акълымда базы бир суаллер пейда олып башлады.

    Битам  джевап бермейип, ишмарнен беклемек кереклигини бильдирди. Бираз вакъыттан сонъ, назик сесинен:

-Бугунь Джума куню, мен Алла ёлуна, олюлернинъ джанына деп, Ясин окъудым,-деди.

- Амма не ичюн сен бу эски Къуранны окъуйсынъ? Бизде янъысы бар да!-дедим.

-Сен бу Къураннынъ тарихыны бильген олсанъ, бойле суаль бермез  эдинъ.

-Ойле олса, тариф эт, бита. Битам бираз вакъыт къыбырдамайып отурды. Эеджанланды. Сонъ козьлери яшланды. Агъыр кокюс кечирди, козьяшларыны сильди ве икяесини башлады:

-1937 сенеси Совет акимиетининъ диний хадимлер, зиялылыр, ватанпервер инсанларгъа къаршы алып баргъан ишлери энъ юкъары нокътасына еткен эди. Къырым да бойле ишлерден четте къалмады. НКВД хадимлери «халкъ душманларыны» джезалай эдилер. Тамам бойле акъсызлыкъкъа битамнынъ бабасы, меним къартдедем, Налбант мола Амет де огърай. Къартдедем XIX асырнынъ сонъларында Теккие коюнде (Мелехово кою) медресени мувафакъиетнен битирген. Сонъ Хапысхоргъа къайтып, налбантлыкъ япкъан. Бутюн джемаатнынъ урьметини къазангъан.

    Айше битам о вакъыт он яшларында экен. Бир  гедже НКВД хадимлери бутюн эвни тинткенлер, олгъан дин  китапларны, Къуранларны якъып, ёкъ эткенлер.  Амет дедени де алып кеткенлер. О, бир даа къайтып кельмеген. О вакъыт битамнынъ тизеси меним къарт битама (битамнынъ анасына): «Анифе абла, бу Къуранны ал, эски олса да, окъумагъа Къуранынъ олур»,-деген ве сакълап къалгъан Къуранны берген.

   Бу Къуран Къазан басмасынен басылгъан. Мукъаддес китапнынъ алы пек хор экен: саифелери сараргъан, дагъылып башлагъан. Якъында бу Къуран 1903 сенесининъ декабрь айында Къазан басмаханесинде басылгъаны белли олды.

    Къураннынъ янъы саиби Анифе къарт битамнынъ еди баласы олгъан. Совет акимиети халкъымызнынъ Аллагъа олгъан ишанчыны ёкъ этмеге истегенде, Анифе къарт битам, акъайсыз къалып, эм еди баланы бакъып осьтюрген, эм чалышкъан, эм де Алланы унутмайып, ибадетлерини япып, азиз Къуранны, окъугъан. Куньдюз, Къуран окъугъаныны бильмесинлер деп, пенджере къапакъларыны аралыкъ этип, индже ярыкъ ёлагъында окъуй экен. Бойле этип, Къуран озь Мукъаддес вазифесини янъы саибининъ элинде беджере. Окъуладжакъ вакъытта окъула, сонъ исе ят козьден гизли бир ерде сакъланыла.

    Еди йылдан сонъ халкънынъ башына сюргюнлик мешакъатлары тюше. Анифе бита, янына  Къуранны алып, сасыкъ вагон ичинде Озьбекистангъа, Ташкент виляети, Бегават Районы, ДВЗ №1 (Дальняя высылочная зона) чёллерине барып тюше. Халкъымыз ичюн окюнчли, кедерли куньлери Къуран, эльге алынып, буюк мукъайтлыкънен саифеленип, окъула.

    Анифе къарт битам дюньяны терк эткен сонъ, Къуран Айше битама  къала. Айше битам, алты баласы олгъанына, чалышкъанына бакъмадан, ибадетлерини къалдырмай къыла, Къуранны окъуй. Ойле де эскирген саифелери даа да ипрана. Онъа яхшы тамир керек, амма ойле бир уста ёкъ . Араштыра-араштыра «Посилок» деген къасабада Къуран тамирлеген бир къазантатар устасы тапыла. Бу адам (языкъ ки, адыны бильмейик) дагъылгъан саифелерни топлап, джылтыны да гъайырдан къаплап, Къурангъа янъы омюр бере.

    1976 сенеси Къуран садыкъ саибинен Ватангъа къайта ве 2013 сенесине къадар Айше битам онен айырылмай.

   Мен арапча окъумагъа огренсем, иншалла, яхшы корьсем, мытлакъ Къуран окъурым. Мукъаддес Къураннынъ саиби олурым ве битамдан къалгъан мирасны буюк гъурурнен сакълап келирим.